Plaszow

	Obóz koncentracyjny Plaszow; Konzentrationslager Plaszow bei Krakau
	Obóz koncentracyjny Plaszow; Konzentrationslager Plaszow bei Krakau
	A-1120 z 24.10.2002
	; Widok obozu Plaszow w 1942 roku
Typ	obóz pracy, obóz koncentracyjny
Odpowiedzialny	III Rzesza
Rozpoczęcie działalności	październik 1942
Zakończenie działalności	styczeń 1945
Terytorium	Polska pod okupacją niemiecką (Generalne Gubernatorstwo)
Miejsce	Kraków Podgórze, ul. Jerozolimska
Powierzchnia	80 ha
Narodowość więźniów	Żydzi, Polacy
Komendanci	Amon Göth; 11.02.1943 – 1944
Upamiętnienie	Pomnik Ofiar Faszyzmu w Krakowie
	Położenie na mapie Krakowa Obóz koncentracyjny Plaszow
	Położenie na mapie Polski Obóz koncentracyjny Plaszow
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Obóz koncentracyjny Plaszow
	50°01′52″N 19°57′56″E/50,031111 19,965556
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nowy żydowski cmentarz podgórski, w dolinie. Powyżej stary cmentarz żydowski. Po lewej znajdował się plac apelowy. Widok z tego samego miejsca co na zdjęciu w infoboxie. Rok 2011.

Plaszow (Płaszów) – niemiecki nazistowski obóz pracy przymusowej (niem. Zwangsarbeitslager Plaszow des SS- und Polizeiführers im Distrikt Krakau), później przekształcony w obóz koncentracyjny (niem. Konzentrationslager Plaszow bei Krakau). Obecnie (rok 2018) tworzony jest nowy oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa - Miejsce Pamięci KL Plaszow.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Założony dla ludności żydowskiej ze zlikwidowanego 14 marca 1943 krakowskiego getta, na terenie Podgórza i Woli Duchackiej. Powstał jesienią 1942 na terenach dwóch żydowskich cmentarzy z 1887 i 1932, przy ul. Abrahama 3 i przy ul. Jerozolimskiej 25. Objął w pierwszej fazie istnienia w sumie powierzchnię ok. 10 mórg (ok. 5 hektarów). Był jednym z trzech „Żydowskich Obozów Pracy” (niem. Judenarbeitslager), utworzonych pod Krakowem i nosił wówczas nazwę Julag I (pozostałe dwa zbudowano w Prokocimiu – Julag II, i w Bieżanowie – Julag III). W lipcu 1943 r. Niemcy utworzyli obóz pracy wychowawczej dla Polaków. Przetrzymywano w nim mieszkańców Krakowa oraz ofiary pacyfikacji miejscowości podkrakowskich.

W późniejszym okresie teren obozu rozrósł się do 80 hektarów, a liczba więźniów z początkowych dwóch tysięcy osiągnęła 10, a nawet 25 tysięcy, mieszkających i pracujących w 180 różnego rodzaju budynkach i barakach. Na terenie obozu szyto mundury (zakłady Madritsch), drukowano dokumenty, rozkazy i inne druki władz hitlerowskich. Były w obozie warsztaty samochodowe, elektryczne, stolarskie, ślusarskie i liczne inne. Więźniowie obozu zatrudnieni też byli m.in. w pobliskich kamieniołomach byłej firmy „Liban & Ehrenpreis”.

Filie obozu Plaszow umiejscowione były przy większych zakładach przemysłowych; była wśród nich znana z filmu „Lista Schindlera” Fabryka Naczyń Emaliowanych, własność Oskara Schindlera.

Przez obóz Plaszow przeszło prawdopodobnie około 150 tysięcy więźniów, głównie z Małopolski, Węgier i Słowacji (inne dane określają tę liczbę na około 50 tysięcy). Część z nich była wywożona do obozów w Auschwitz i Belzec (w Bełżcu) oraz na roboty do Niemiec.

Zobacz biogramy więźniów.

W styczniu 1944 obóz pracy przymusowej został przekształcony w obóz koncentracyjny (niem. Konzentrationslager Plaszow bei Krakau), przez pewien czas mającym swoje filie w Wieliczce i w Mielcu. W czasie likwidacji przez Niemców gett w różnych miastach Polski nasilały się transporty do obozu Plaszow, dokonywano tu również masowych egzekucji więźniów, m.in. z podległego gestapo krakowskiego więzienia Montelupich – na tzw. Hujowej Górce. Jeszcze w 1943, pod koniec, rozpoczęto budowę komór gazowych i krematoriów, ale ich nie ukończono, dlatego w czasie, kiedy jesienią 1944 Niemcy przystąpili do likwidacji obozu, wysyłali więźniów do obozów, w których czynne były komory i krematoria – głównie do Auschwitz i do Stutthofu. W tym samym czasie do obozu przywożono również grupy więźniów z Warszawy, w związku z upadkiem powstania warszawskiego. Ostatnia grupa więźniów wyjechała z obozu Plaszow do Auschwitz Birkenau II 16 stycznia 1945.

Wśród nielicznych ocalonych więźniów znajduje się 1100 krakowskich Żydów z „listy Schindlera”, a także obecny przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, Tadeusz Jakubowicz.

SS-Hauptsturmführer Amon Göth, komendant obozu, został aresztowany jeszcze we wrześniu 1944 przez władze niemieckie pod zarzutem korupcji i łamania regulaminów (ale nie pod zarzutem morderstwa bądź innych przestępstw przeciw osadzonym w obozie więźniom). Zwolniony z powodu choroby w styczniu 1945 pojechał do sanatorium, gdzie po zakończeniu wojny aresztowali go Amerykanie. Jako zbrodniarza wojennego przekazali go Polsce, gdzie został oskarżony o ludobójstwo, osądzony, skazany na śmierć i powieszony w Krakowie 13 września 1946.